Theo dõi kết quả các hội nghị cấp Bộ trưởng
Tại Hội nghị Bộ trưởng WTO lần thứ 13 (MC13) vào tháng 2 năm 2024, các Bộ trưởng đã tái khẳng định tầm quan trọng của công tác thương mại dịch vụ và cũng lưu ý đến “Phản ứng của WTO đối với Đại dịch COVID-19 và sự chuẩn bị cho các đại dịch trong tương lai” và khuyến khích các cơ quan liên quan của WTO tiếp tục công việc trong lĩnh vực này. Ngoài ra, các Bộ trưởng tái khẳng định cam kết nỗ lực hướng tới những cải cách cần thiết của tổ chức và nhắc lại sự ủng hộ trong việc đưa việc miễn trừ dịch vụ vào thực tế đối với các nước LDC.
Các Bộ trưởng cũng khuyến khích các cơ quan của WTO tiếp tục nỗ lực hỗ trợ khả năng phục hồi và chuẩn bị ứng phó với thiên tai khi đối mặt với các cuộc khủng hoảng trong nước và toàn cầu, bao gồm cả các thảm họa do thiên tai gây ra. Hơn nữa, Tuyên bố cấp Bộ trưởng MC13 yêu cầu các thành viên tiếp tục tiếp thêm sinh lực cho công việc trong Chương trình làm việc thương mại điện tử, đặc biệt tập trung vào khía cạnh phát triển.
Ứng phó với đại dịch: Công nghệ thông tin và các dịch vụ được cung cấp kỹ thuật số liên quan đến COVID-19
Các thành viên WTO đã thảo luận về tác động của cuộc khủng hoảng COVID-19 đối với thương mại công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) – bao gồm các dịch vụ viễn thông và máy tính – và các dịch vụ được cung cấp kỹ thuật số trong phiên chia sẻ kinh nghiệm vào ngày 27 tháng 3 năm 2024. Đây là một phần trong phản ứng của WTO đối với công tác đại dịch mà các Bộ trưởng đã ủy quyền tại Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 12 (MC12) vào năm 2022.
Các cuộc thảo luận nhấn mạnh rằng các dịch vụ công nghệ thông tin và dịch vụ cung cấp kỹ thuật số đóng một vai trò quan trọng trong thời kỳ đại dịch. Vì là sản phẩm được giao dịch và là yếu tố thúc đẩy thương mại kỹ thuật số, các dịch vụ công nghệ thông tin đã giúp hỗ trợ hoạt động kinh tế và đóng vai trò là kênh liên lạc thiết yếu trong thời gian giãn cách xã hội. Trong khi các lĩnh vực dịch vụ phụ thuộc vào sự gần gũi về mặt vật lý giữa nhà cung cấp và người tiêu dùng bị ảnh hưởng nặng nề bởi cuộc khủng hoảng, các dịch vụ được cung cấp kỹ thuật số đã được mở rộng nhờ các ứng dụng và mạng công nghệ thông tin – truyền thông.
Dịch vụ công nghệ thông tin – truyền thông có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu nhanh nhất trong tất cả các lĩnh vực dịch vụ kể từ năm 2005, với tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm là 10%. Trong thời kỳ đại dịch, xuất khẩu dịch vụ viễn thông, máy tính và thông tin toàn cầu đã tăng 39% từ năm 2019 đến năm 2022, vượt xa tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của các lĩnh vực dịch vụ khác. Sự tăng trưởng này chủ yếu được thúc đẩy bởi các dịch vụ máy tính, với xuất khẩu tăng nhanh nhất ở các nền kinh tế đang phát triển và đặc biệt là các nước kém phát triển, mặc dù xuất phát điểm rất thấp.
Dữ liệu cho thấy mặc dù thương mại dịch vụ giảm đáng kể trong thời kỳ đại dịch, nhưng các dịch vụ được cung cấp kỹ thuật số lại có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong tất cả các phân khúc thương mại quốc tế.
Mặc dù đại dịch khiến các dịch vụ được cung cấp kỹ thuật số ngày càng gia tăng, nhưng cũng bộc lộ sự bất bình đẳng về công nghệ trên toàn cầu và trong nước. Một số diễn giả nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, bao gồm đầu tư vào kết nối đáng tin cậy và khả năng tiếp cận phổ cập. Điều này đặc biệt cần thiết đối với các nước kém phát triển, nơi khả năng tiếp cận Internet liên tục thấp hơn. Phiên họp nhấn mạnh tầm quan trọng của thanh toán điện tử trong việc mở rộng việc cung cấp dịch vụ tài chính và hỗ trợ các dịch vụ công, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của các lĩnh vực tài chính mạnh mẽ để đảm bảo khả năng phục hồi của nền kinh tế trước những cú sốc.
Vai trò của các dịch vụ công nghệ thông tin trong việc hỗ trợ các ứng dụng giúp chống lại COVID-19 cũng được nhấn mạnh, chẳng hạn như việc giới thiệu hệ thống theo dõi tiếp xúc, tiêm chủng và điều trị. Các dịch vụ công nghệ thông tin – truyền thông cũng rất cần thiết trong việc số hóa một số dịch vụ của chính phủ, nâng cao hiệu quả và tạo điều kiện thuận lợi cho việc cung cấp dịch vụ, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSME). Kinh nghiệm của các MSME cho thấy rằng việc sử dụng công nghệ kỹ thuật số trong thời kỳ đại dịch đã dẫn đến sự thay đổi trong mô hình kinh doanh, với sự gia tăng đột biến của các doanh nghiệp nhỏ thiết lập hoặc tăng cường sự hiện diện trực tuyến của họ. Tuy nhiên, các MSME cũng phải đối mặt với những thách thức, bao gồm các thách thức liên quan đến tội phạm mạng, khả năng kết nối (đặc biệt là ở khu vực nông thôn), hiểu biết về kỹ thuật số và thiếu hụt kỹ năng.
Các bài thuyết trình được thực hiện bởi Ban Thư ký WTO, Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) và Ngân hàng Thế giới, cùng với các đại diện Trung Quốc, Ấn Độ, Liên bang Nga, Vương quốc Anh và Mỹ. Các đoàn khác cũng chia sẻ kinh nghiệm của họ.
Cải cách WTO
Các thành viên tiếp tục tham gia vào các đề xuất khác nhau nhằm cải thiện hoạt động của Hội đồng phù hợp với kết quả của Hội nghị Bộ trưởng. Họ cũng hoan nghênh bài trình bày của Ban Thư ký WTO về việc sử dụng Chương trình nghị sự điện tử và chương trình này sẽ lần đầu tiên được sử dụng cho cuộc họp sắp tới.
Sự tham gia của các nước LDC vào thương mại dịch vụ
Các thành viên tiếp tục thảo luận về các đề xuất được đưa ra trong thông báo do Nhóm LDC của WTO đệ trình vào tháng 12 năm 2023 về việc thực hiện nhiệm vụ tại đoạn 8 của Tài liệu Kết quả MC12 liên quan đến Miễn trừ Dịch vụ của LDC, nhằm tìm cách thúc đẩy sự tham gia của các LDC trong thương mại dịch vụ. Các thành viên hoan nghênh việc tái khẳng định cam kết này trong Tuyên bố MC13 và nhắc lại sự ủng hộ liên tục của họ trong việc đưa việc miễn trừ vào thực tế.
Tổng cộng có 51 thành viên đã thông báo các ưu tiên dành cho các dịch vụ và nhà cung cấp dịch vụ của LDC theo Chính sách miễn trừ dịch vụ. Việc miễn trừ được chính thức hóa bằng một quyết định được thông qua tại Hội nghị Bộ trưởng WTO năm 2011.
Tổng cộng có 35 thành viên WTO được phân loại là LDC.
Ứng phó đại dịch, thách thức khi đối mặt với khủng hoảng và làm việc về thương mại dịch vụ
Tiếp theo đoạn 18 của Tuyên bố MC13 nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác thương mại dịch vụ, các thành viên bày tỏ cam kết tiếp thêm sinh lực cho công việc của Hội đồng và các cơ quan trực thuộc. Nhiều chủ đề khác nhau để thảo luận sâu hơn, hội thảo chuyên đề và các phiên chia sẻ kinh nghiệm đã được đề xuất, bao gồm chuyển đổi kỹ thuật số, môi trường, tính toàn diện và phát triển liên quan đến thương mại dịch vụ.
Một đề xuất đã được đưa ra là tổ chức một hội thảo chuyên đề nhằm tìm hiểu vai trò của thương mại dịch vụ và Hiệp định chung về thương mại dịch vụ (GATS) trong việc giải quyết các thách thức trong thời kỳ khủng hoảng và thực thi đoạn 21 của Tuyên bố MC13. Là một phần của các cuộc trao đổi về ứng phó với đại dịch, Ấn Độ đã giới thiệu một đệ trình mới tiếp nối MC13, kêu gọi tiếp tục nỗ lực giải quyết các bài học kinh nghiệm và thách thức mà các thành viên phải đối mặt trong đại dịch COVID-19. Nước này cũng kêu gọi khám phá các khả năng áp dụng các biện pháp liên quan đến dịch vụ y tế từ xa xuyên biên giới và xây dựng đội ngũ chuyên gia y tế để ứng phó hiệu quả với đại dịch và thiên tai.
Trong khi một số thành viên ghi nhận tầm quan trọng của việc thảo luận các chủ đề này thì những thành viên khác lại đặt câu hỏi về sự liên quan của GATS với một số vấn đề được nêu ra. Tuy nhiên, họ bày tỏ sự cởi mở đối với các phiên chia sẻ kinh nghiệm tiếp theo về các lĩnh vực dịch vụ khác mà các thành viên quan tâm.
Chi phí dịch vụ chuyển tiền
Chi phí của dịch vụ chuyển tiền xuyên biên giới là trọng tâm của hội thảo được tổ chức trong khuôn khổ Ủy ban Thương mại Dịch vụ Tài chính vào ngày 25 tháng 3 năm 2024.
Với chi phí dịch vụ chuyển tiền hiện chiếm trung bình 6,2% trong số 200 USD được gửi và đạt mức trung bình cao nhất là 8% ở Châu Phi, các đại biểu tham gia nhấn mạnh sự cần thiết phải tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch này, phù hợp với Mục tiêu 10.c của SDG của Liên hợp quốc. Mục tiêu này kêu gọi giảm chi phí giao dịch chuyển tiền của người di cư xuống dưới 3% và loại bỏ các hành lang chuyển tiền có chi phí cao hơn 5% vào năm 2030.
Dòng kiều hối chảy vào các nền kinh tế có thu nhập thấp và trung bình lên tới 669 tỷ USD vào năm ngoái và dự kiến sẽ tăng trong những năm tới. Hội thảo nhấn mạnh kiều hối là nguồn tài chính quan trọng đối với các nền kinh tế đang phát triển, hỗ trợ tiêu dùng hộ gia đình, nhà ở, giáo dục và chăm sóc sức khỏe cũng như cung cấp vốn cho phát triển doanh nghiệp nhỏ. Các đại biểu tham gia đã xem xét các cơ hội để giảm hơn nữa chi phí chuyển tiền và xem xét các dịch vụ chuyển tiền từ góc độ GATS và thương mại dịch vụ tài chính.
Các diễn giả nhấn mạnh một số yếu tố góp phần làm cho chi phí chuyển tiền cao. Những vấn đề này bao gồm thiếu sự cạnh tranh ở nhiều thị trường, quy mô nhỏ của nhiều hành lang song phương, hạn chế về số hóa cơ sở hạ tầng thanh toán và mức độ phổ cập tài chính cũng như hiểu biết về tài chính thấp. Những thách thức khác bao gồm sự thiếu minh bạch và quy định của ngành chuyển tiền, tỷ suất lợi nhuận áp dụng cho chuyển đổi tiền tệ, thiếu khả năng tương tác của hệ thống thanh toán và sự vắng mặt của các đại lý ngân hàng.
Trong bài phát biểu khai mạc, Phó Tổng Giám đốc WTO Johanna Hill cho biết: “Việc mở cửa thị trường và cạnh tranh giữa các nhà khai thác khác nhau vì lợi ích phát triển kinh tế là trọng tâm của các mục tiêu GATS. Cải thiện môi trường pháp lý cho thương mại dịch vụ, đặc biệt là dịch vụ tài chính, có thể tạo điều kiện thuận lợi cho dòng kiều hối. Việc số hóa thương mại, chủ yếu là thương mại dịch vụ, có thể là chìa khóa để thúc đẩy hơn nữa dòng kiều hối. Tại WTO, chúng tôi tin rằng hợp tác quốc tế và phối hợp chính sách trong mọi lĩnh vực tương tác kinh tế giữa các khu vực pháp lý là liều thuốc giải độc cho sự phân mảnh và những tác động có hại. Theo nghĩa đó, hội thảo này là một sáng kiến quan trọng”.
Các thành viên WTO quyết định tổ chức hội thảo vào tháng 12 năm 2023 theo đề xuất của Ấn Độ, Philippines và Nam Phi. Ủy ban Thương mại Dịch vụ Tài chính là một trong những cơ quan trực thuộc của Hội đồng Dịch vụ.
Miễn trừ nguyên tắc MFN
Hội đồng Dịch vụ đã kết thúc đợt xem xét lần thứ năm đối với gần 600 trường hợp miễn trừ trong danh mục dịch vụ của các thành viên theo nguyên tắc Tối huệ quốc của WTO, theo đó các thành viên thường bị ngăn cản việc phân biệt đối xử giữa các thành viên WTO. Mục đích của việc xem xét là để kiểm tra xem các điều kiện tạo ra nhu cầu miễn trừ có còn hiệu lực hay không.
Lần đánh giá gần đây nhất diễn ra vào năm 2016. Cuộc thảo luận để xác định ngày đánh giá tiếp theo sẽ diễn ra vào năm 2028.
Mối lo ngại về thương mại dịch vụ
Trong Hội đồng, các thành viên đã thảo luận về bốn mối lo ngại thương mại cụ thể đã được giải quyết trước đây liên quan đến các biện pháp an ninh mạng và các biện pháp liên quan đến 5G, cùng các chủ đề khác liên quan đến dịch vụ.

L. Giang
Nguồn: Vitic/ wto.org